|
 |
วันจักรี
วันที่ 6 เมษายน ของทุกปีคือวันจักรี
วันจักรี หมายถึง
วันที่ระลึกพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกฯ
ปฐมบรมราชวงศ์จักรี เสด็จกรีฑาทัพถึง
พระมหานครทรงรับอัญเชิญขึ้นเถลิงถวัลย์ราชสมบัติ
ดำรงราชอาณาจักรสยามประเทศ
ความเป็นมา
วันที่ระลึกมหาจักรี หรือที่เรียกกันโดยย่อว่าวันจักรี
นั้น
สืบเนื่องจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
รัชกาลที่
6
ทรงพระราชดำริว่าพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก
พระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้า
นภาลัย พระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว
และพระบรมรูปพระบาทสมเด็จ พระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่ง
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้ประกอบพระราชพิธีทรงหล่อพระบรมรูป
ลักษณะเหมือนพระองค์จริงฉลองพระองค์แบบไทย ณ
โรงหล่อหลังวัดพระศรีรัตนศาสดาราม (บริเวณศาลาสหทัย
สมาคมในปัจจุบัน)
เพื่อสนองพระมหากรุณาธิคุณสมเด็จพระปฐมบรมราชบุพการี
แล้วโปรดเกล้าฯ ให้สร้างพระที่นั่ง
ศิวาลัยมหาปราสาทขึ้นในพระบรมมหาราชวัง
เชิญพระบรมรูปทั้ง 4 รัชกาลนั้น
ประดิษฐานเพื่อเป็นพระบรมราชา
นุสรณ์
สำหรับถวายบังคมสักการะในงานพระราชพิธีฉัตรมงคลและพระราชพิธีพระชนมพรรษา
ครั้นในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงสืบราชสันติวงศ์
ได้โปรดเกล้าฯ ให้จัดสร้างพระบรมรูป
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระบรมชนกนาถ
จากต่างประเทศ แล้วอัญเชิญขึ้นประดิษฐานร่วมกับพระบรม
รูปทั้ง 4 รัชกาลนั้น
ต่อมาทรงพระราชดำริว่าพระที่นั่งศิวาลัยมหาปราสาทยังไม่เหมาะสมที่จะมีงานถวายบังคมสักการะพระบรมรูปสมเด็จพระ
บูรพมหากษัตริยาธิราช จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้ซ่อมแปลงพระพุทธปรางค์ปราสาทในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม
เพื่อประดิษฐานพระบรมรูปสมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราชทั้ง
5 รัชกาล พระราชทานนามใหม่ว่า ปราสาทพระเทพบิดร
โดยทรงพระอนุสรณ์คำนึงถึงพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก
ซึ่งได้ประดิษฐานพระบรมราชวงศ์จักรี ทรงมี
พระเดชพระคุณต่อประเทศ
เมื่อมีโอกาสก็ควรแสดงความเชิดชูและระลึกถึง
จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งการ
พระราชพิธีเชิญพระบรมรูปจากพระที่นั่งศิวาลัยมหาปราสาทมาประดิษฐานที่ปราสาทพระเทพบิดร
เมื่อวันที่ 6 เมษายน
2461
อันเป็นดิถีคล้ายวันที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเสด็จกรีธาทัพถึงพระนคร
ได้รับอันเชิญขึ้นเถลิง
ถวัลย์ราชสมบัติพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว
ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงบรรจุพระกรัณฑ์ทองคำลงยา
ราชาวดีซึ่งบรรจุพระบรมทนต์(ฟัน)
พระสุพรรณบัฏจารึกพระปรมาภิไธย พระดวงพระบรมราชสมภพ
พระดวงบรมราชา
ภิเษก พระดวงสวรรคต ลง ณ
เบื้องสูงของพระเศียรพระบรมรูปทั้ง
รัชกาลครั้นถึงวันที่ 23 มีนาคม พ.ศ. 2461
(สมัยนั้นขึ้นปีใหม่วันที่ 1 เมษายน)
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯให้เจ้าพระยาธรรมาธิกรณาธิบดี(ม.ร.ว.
ปุ้ม มาลากุล) เสนาบดีกระทรวงวัง
ประกาศพระบรมราชโองการให้มีการกราบ
ถวายบังคมพระบรมรูปสมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิ
ราชเป็นการ ประจำปีกำหนดในวันที่ 6 เมษายน
เป็นประเพณีสืบไป
ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดเกล้าฯ
ให้มีพระราชพิธีทรงหล่อพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระมงกุฎ
เกล้าเจ้าอยู่หัว ณ โรงหล่อกรมศิลปากร
ครั้นตกแต่งพระบรมรูปเรียบร้อยแล้ว
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ กำหนดการพระ
ราชพิธีประดิษฐาน พระบรมรูปที่ปราสาท
พระเทพบิดร
โดยเสด็จพระราชดำเนินมาทรงบรรจุพระบรมทนต์พระสุพรรณบัฎจารึกพระปรมาภิไธยและดวงพระบรมราชสมภพ
พระดวงบรมราชาภิเษก พระดวงสวรรคต ในพระกรัณฑ์ทองคำลงยา
แล้วทรงบรรจุที่เบื้องสูงของพระเศียรพระบรม
รูป เมื่อวันที่ 4 เมษายน พ.ศ. 2470
ต่อมาพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระราชปรารภว่า
ในปี 2475 อายุพระนครจะบรรจบครบ 150 ปี สมควรมี
การสมโภชและสร้างสิ่งสำคัญ
เป็นอนุสรณ์ขึ้นไว้ให้ปรากฎแก่อารยชนในนานาประเทศว่าชาวไทยมีความกตัญญูรู้คุณบรรพบุรุษที่ได้สร้างกรุงเทพฯเป็นราชธานีแล้วบำรุงรักษาประเทศ
ให้เป็นอิสระสืบมาทรงปรึกษาพระราชปรารภ แก่อภิรัฐ
มนตรีและเสนาบดี ซึ่งเห็นชอบด้วยพระราชดำริว่า
ควรสร้างปฐมบรมราชานุสรณ์มี 2 สิ่งประกอบกัน คือ
พระบรมรูป
พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก องค์ปฐมกษัตริย์
และสร้างสะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาเชื่อม พระนครธนบุรี
พระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกนั้น
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้
สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์
ทรงออกแบบ ให้ศาสตรจารย์ศิลปพีระศรี ปั้นหุ่นหล่อ
ส่วนสะพานทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้พระเจ้าบรมวงศ์เธอกรมพระยากำแพงเพชรอัครโยธินอำนวยการสร้าง
และพระราชทานนามว่า สะพานพระพุทธยอดฟ้า
เงินที่ใช้ในการก่อสร้างปฐมบรมราชานุสรณ์นี้
พระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวบริจาคพระราชทรัพย์ส่วนพระองค์
ส่วน 1 รัฐบาลจ่ายเงินแผ่นดินส่วน 1 อีกส่วน 1
ทรงพระราชดำริให้บอกบุญเรี่ยไรชาวไทยทุกคน
พระบาทสมเด็จพระปก
เกล้าเจ้าอยู่หัวได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงเปิดปฐมบรมราชานุสรณ์
โดยกระบวนพยุหยาตรา เมื่อ วันที่ 6 เมษายน 2475
ซึ่งเป็นวันครบ 150 ปี และมีการพระราชพิธี
เฉลิมฉลองกรุงเทพมหานคร
ครั้นถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล
รัชกาลที่ 8 ได้เสด็จพระราชดำเนินไปทรงหล่อพระบรม
รูปพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ณ
โรงหล่อกรมศิลปากร
และได้อัญเชิญมาประดิษฐานที่ที่ปราสาทพระเทพบิดร
เมื่อ พ.ศ. 2492
เมื่อพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดลสวรรคต
และได้ถวายพระเพลิงพระบรมศพตามขัตติยราชประเพณีแล้ว
พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช
รัชกาลปัจจุบัน ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้มีพระราชพิธีหล่อพระบรม
รูปพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล
ที่โรงหล่อกรมศิลปากร
ครั้นตกแต่งพระบรมรูปเสร็จเรียบร้อยแล้วจึง
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ
ให้กำหนดการพระราชพิธีเชิญพระบรมรูป
ไปประดิษฐาน ณ ปราสาทพระเทพบิดร เมื่อวันที่ 3
เมษายนพ.ศ. 2502
โดยเสด็จพระราชดำเนินไปทรงบรรจุเส้นพระเจ้า
(เส้นผม) พระสุพรรณบัฎจารึกพระปรมาภิไธย
พระดวงพระบรมราชสมภพ พระดวงเสวยราชย์ พระดวงสวรรคต
ลงในพระกรัณฑ์ทองคำลงยา แล้วทรงบรรจุพระกรัณฑ์
ลง ณ เบื้องสูงของพระเศียรแห่งพระบรมรูป
และในพระราชพิธีนี้ได้ทรงบรรจุเส้นพระเจ้า
พระสุพรรณบัฎจารึกพระปรมา
ภิไธย พระดวงพระบรมราชสมภพ พระดวงเสวยราชย์
พระดวงสวรรคต ลงในพระกรัณฑ์ทองคำลงยาแล้วทรงบรรจุ ณ
เบื้องสูงของพระเศียรแห่งพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัวด้วย
การถวายบังคมพระบรมรูปสมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราชที่ปราสาทพระเทพบิดรเป็นราชประเพณีประจำปี
ตั้งแต่วันที่
6 เมษายน 2461 เป็นต้นมา
ครั้นได้สร้างพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกประดิษฐาน
ณ ปฐมบรมราชา
นุสรณ์ เมื่อ พ.ศ. 2475
เนื่องในการเฉลิมพระนครบรรจบครบ 150 ปีแล้ว
ในปีต่อมาทางราชการได้ประกาศให้ถือวันที่
6 เมษายน
เป็นวันที่ระลึกมหาจักรีและเป็นวันสำคัญของชาติวันหนึ่ง
กำหนดให้หยุดราชการและให้ ชักธงชาติ และได้
กำหนดให้มี
การถวายบังคมพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกที่ปฐมราชานุสรณ์
สำนักพระราชวัง
ได้ออกหมายกำหนดการเสด็จพระราชดำเนิน
ไปถวายสักการะพระบรมรูปที่ปฐมบรมราชานุสรณ์และถวายบังคมสมเด็จ
พระบูรพมหากษัตริยาธิราช ที่ปราสาทพระเทพบิดร
การถวายราชสักการะพระบรมรูปพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก
ที่ปฐมบรมราชานุสรณ์นั้น ตั้งแต่ พ.ศ. 2475
เป็นต้นมา เป็นการเสด็จของผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์
ต่อมาในระหว่าง พ.ศ. 2475 ถึง พ.ศ. 2496 พระบาทสมเด็จ
พระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช รัชกาลปัจจุบัน
ได้เสด็จพระราชดำเนินถวาย พวงมาลาเป็นราชสักการะ
ภายหลังจาก
นั้นทรงมีพระราชปรารถพระราชทาน
พลตรีหม่อมทวีวงศ์ถวัลศักดิ์ (ม.ร.ว.เฉลิมลาภ
ทวีวงศ์)เลขาธิการพระราชวัง ว่าการ
วางพวงมาลาตามคตินิยมของชาวไทย
ใช้สำหรับการไว้อาลัยแก่ชีวิตของผู้ที่จากไป
แต่วันที่ระลึกมหาจักรี 6 เมษายนนั้น
เป็นมงคลดิถีคล้ายวันที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเสด็จขึ้นเถลิงถวัลย์ราชสมบัติ
สถาปนาพระบรมราชวงศ์
จักรี การถวายพวงมาลาจึงไม่เป็นการงดงามเหมาะสม ในปี
พ.ศ. 2497
สำนักพระราชวังได้เปลี่ยนเป็นจัดพานพุ่มดอกไม้
สดทูลเกล้าฯ ถวายเป็นเครื่องราชสักการะอนึ่ง
ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระบรมราชานุญาต
ให้สาธุชน
เข้าถวายบังคมสมเด็จพระบูรพมหากษัตริยาธิราช
ที่ปราสาทพระเทพบิดร ตั้งแต่เวลา 8 นาฬิกา จนถึงเวลา
18 นาฬิกา
|
|
หน้าหลัก